Sisindiran - Rarakitan - Paparikan

Sisindiran

Sisindiran téh asalna tina kecap sindir. Istilah sindir digunakeun ku M.A.Salmun (1963:19,23) pikeun salahsahiji golongan basa janget (plastisita basa) hartina malibirkeun maksud, henteu togmol atawa poksang ceplak Pahang. Sindir, kecap atawa omongan anu hartina henteu sacéréwélna. Sisindiran nya eta kasenian ngareka basa anu diwangun ku cangkang jeung eusi pikeun ngedalkeun maksud anu henteu saceplakna bari dipamrih karesmianana (Salmun, 1958:51).

Sisindiran kaasup wangun sastra lisan Sunda nu kaitung lana. Dina naskah Sanghyang Siksa Kandang Karesian, nu rengse ditulis dina taun 1518, tina eta naskah kapanggih yen dina mangsa harita oge sisindiran teh geus hirup, kaasupna kana kelompok kawih, kelompok seni sora lain kelompok sastra. Ku kituna, dina Wibisana dkk (2000:431-493), sisindiran kaasup kelompok sastra lagu.

Sisindiran kaasup kana wangun sastra lisan, ku kituna gancang pisan robahna ti waktu ka waktu teh, luyu jeung kahirupan masarakat Sunda nu makena. Salian ti gelar wangun lisan, aya oge sisindiran nu ngahaja ditulis ku urang Sunda, diantarana sisindiran karangan haji Hasan Mustapa.

Wangun Sisindiran

Rarakitan

Rarakitan asal kecapna tina rakit. Ari rakit ngabogaan harti sabage alat patalimarga di cai, biasana dijieun tina awi atawa kai. Puhuna ngahaja sina papak, ngarah alus katempona. Ari tungtungna mah sok recol teu puguh. Nu dimaksud rarakitan dina karya sastra oge hartina meh ngaharib-harib kana harti rakit anu ilahar kapanggih di cai, nya eta mangrupa karangan ugeran anu padalisanana papak di puhuna.

Dina Kamus Istilah Sastra, nurutkeun M.A. salmun (1963:61-62), disebut rarakitan teh pedah awal dina padalisan-padalisan cangkang dipake deui atawa dibaliken deui dina padalisan eusi, nepi ka siga masang ngarakit. R. Satjadibrata (1954) netelakeun dumasar kana dipakena, rarakitan teh nya eta sisindiran anu biasa dikawihkeun ku bodor reog.

Rarakitan, nya eta salah sahiji bangun sisindiran anu mentingkeun papak atawa saruana kecap anu aya dina puhu jajaran cangkang jeung eusi. Salianti eta, antara cangkang jeung eusi teu pada papak di puhuna (mindoan kawit). Salianti eta, antara cangkang jeung eusi teh kudu sasora sarta murwakanti engang panungtungan dina unggal padalisan (laraswekas). Jumlah engangna dina unggal padalisan aya 8 (dalapan) engang. Jumlah padalisan dina sapadana mangrupa bilangan jangkep; satengahna cangkang jeung satengahna eusi. Kiwari anu populer teh rarakitan anu sapadana diwangun ku opat padalisan; dua cangkang jeung dua deui eusi.

Disawang tina eusina, rarakitan teh bisa dipasing-pasing deui jadi tilu golongan, nya eta:

1. Rarakitan anu sifatna silih asih.

Contona;

Sapanjang jalan Soreang

Moal weleh diaspalan

Sapanjang tacan kasorang

Moal welwh diakalan

2. Rarakitan anu sifatna piwuruk.

Contona;

Sing getol nginum jajamu

Nu guna nguatkeun urat

Sing getol neangan elmu

Nu guna dunya aherat

3. Rarakitan anu sifatna sesebred (guguyon).

Contona;
Majar maneh cengkeh koneng

Kulit peuteuy dina nyiru

Majar maneh lengkeh koneng

Kulit beuteung mani nambru

Paparikan

Paparikan asal kecapna tina parek, hartina deukeut. Nu dimaksud deukeut di dinya nya eta deukeut sora vokalna, utamana sora vocal dina engang panungtung. Sarua jeung rarakitan, disawang tina eusina paparikan oge bisa dipasing-pasing jadi tilu golongan, nya eta:

1. Paparikan anu sifatna silih asih.

Contona;
Pucuk tiwu akar bangban

Amis mata di susukan

Mun rek milu geuwat dangdan

Cimata geura susutan

2. Paparikan anu sifatna silih piwuruk.

Contona;
Ka kulah nyair kapiting

Ngocok lobak bobodasna

Ulah sok liar tipeuting

Osok loba gogodana

3. Paparikan anu sifatna sesebred (guguyon).

Contona;
Poe Saptu poe Kemis

Salasa beuleut-beuleutan

Saha itu muril kumis

Leumpangna eundeuk-eundeukan

Sumber: ahyadarmawan.wordpress.com